Studio Sesam ijvert al geruime tijd voor meer diversiteit in de kinderboekenwereld en voor meer kleur in de boekenkast. Tijdens een studiedag ‘Is Ali Baba op Sneeuwwitje’ in 2013 lanceerde de vzw voor het eerst het concept ‘superdiverse kinderboeken’.

Veldonderzoek bij kinderen, voorlezers, ouders en professionals uit het boekenvak bracht aan het licht dat er behoefte was aan laagdrempelige verhalen die zich afspelen in een herkenbare context. Kinderen konden zich niet altijd identificeren met de helden in een boek.

Wat is een superdivers verhaal?

Voor Studio Sesam zijn dat verhalen of boeken die cultuur en sociaal sensitief zijn, die herkenbaar en begrijpelijk zijn voor alle kinderen en (negatieve) stereotype beeldvorming doorbreken. De superdiverse samenleving wordt als vanzelfsprekend voorgesteld. Bij voorkeur worden de verhalen geschreven of geïllustreerd door auteurs die betrokken zijn met de thematiek van het verhaal. Zo maken voorlezers en kinderen kennis met verschillende dimensies van het samenleven.

Een stereotype creëert een beeld of een vooroordeel dat niet beantwoordt aan de werkelijkheid. Niet alle gezinnen hebben een papa en een mama, prinsesjes houden niet per se van roze en vrouwen zijn geen passieve lustobjecten. Zeker op jonge leeftijd is het problematisch dat kinderen met stereotypen geconfronteerd worden. Ze zijn er extra gevoelig voor en gaan die ideeën snel overnemen.

To be is to belong

Identiteit en erbij horen of belonging zijn een rode draad in het leven van mensen, ook van kinderen. Het is een levensnoodzakelijk gevoel. Dat kinderen zich kunnen herkennen in de personages van verhalen geeft het gevoel dat je er mag zijn, dat je deel uitmaakt van de wereld. Ook kinderen met een migratieverleden of met een beperking worden geconfronteerd met vele vragen: wie ben ik in relatie met mijn omgeving. En wat is mijn identiteit, nu en later?  Wie erbij hoort, kan zijn identiteit vorm geven en zich een plaats zoeken in de samenleving. Kinderen hebben dus spiegels nodig.

Kinderen hebben zowel behoefte aan spiegels als ramen. Veel gekleurde kinderen zien de wereld alleen via ramen en zij hebben spiegels nodig. Andere kinderen zien alleen spiegels en zij moeten de wereld ook door ramen leren zien.’ – Rudine Sims Bishop

Superdiverse prentenboeken zijn er voor alle kinderen. Via verhalen komen ze op een positieve manier in contact met culturen, gewoontes, samenlevingsvormen en leefstijlen. Voor deze kinderen zijn de verhalen een raam.

Dit appel voor meer diversiteit sluit ook aan bij een internationale tendens voor meer kleur in de boekenwereld. Deze beweging vat zich simpelweg samen in twee hashtags: #weneeddiversebooks  en #ownstories.

Heimwee tussen hier en ginder

Nieuwe Sesam-auteurs brachten in 2022-2023 nieuwe prentenboeken uit. De helft van de auteurs groeide op tussen verschillende culturen en ze schreven of illustreerden verhalen die dicht aanleunden bij hun eigen jeugdherinneringen.

Zo schreef Nadia Babazia het verhaal De koffers van oma waarin ze de migratiepijn van haar moeder verwerkte. Als kind vond Nadia het heerlijk om mee de koffers te openen, de geur op te snuiven van dat andere land en alle schatten te bewonderen. “Als kind voelde ik dat mijn moeder heimwee had. Door ouder te worden ben ik de impact van migratie veel beter gaan begrijpen”, vertelt ze.

Illustrator Laura Muls zette dit verhaal om in mooie illustraties en ze verwerkte daarin veel bloemen en planten. Niet toevallig! Nadia’s grootvader heeft nog in de tuin van het koninklijk paleis gewerkt. Toen zijn dochter naar België trok, gaf hij haar zaadjes van bloemen uit die tuin mee.

Tamza, een berberse legende komt tot leven

Tamza de menseneter  is een grappig sprookje met in de hoofdrol twee kinderen, pientere Silya en verstrooide Amar, die in het land van de zeven bergen wonen. Op een dag gaan ze cactusvijgen plukken en komen ze een enge vrouw tegen. Tamza verleidt hen om mee naar haar huis te komen. Daar ontdekken de kinderen dat ze een menseneter is en slaan ze op de vlucht …

Asma Ould Aissa liet zich inspireren door haar eigen Amazigh achtergrond. “Mijn moeder vertelde ons vroeger leuke sprookjes en legendes uit haar geboortestreek Al Hoceima in de Rif. Deze verhalen werden vaak van generatie op generatie mondeling doorgegeven.”

lllustrator Hannah, afgestudeerd aan de Luca School of Arts, dook in de wereld van de oude Berberse tatoeages en symbolen. Ze verwerkte deze symboliek doorheen het prentenboek.

Een verhaal over de poolse feestdag ‘donutdag’

Donutdag is een humoristisch verhaal van Aga en Kamil die met hun opa uit Polen naar de Poolse supermarkt gaan. Want vandaag is het Vette Donderdag, een Poolse feestdag en dan eten alle Polen donuts. Het boodschappenlijstje van de mama is in het Nederlands, maar wat betekenen de Poolse woorden op de verpakkingen in de winkel?

Karolina Szejda, ook leerkracht lager onderwijs, illustreerde het verhaal. Sinds haar zesde woont ze in Brussel. “Ik betrek graag de Poolse cultuur binnen een diverse samenleving in mijn werk.” Schrijver Marthe Nelissen, arabist en circusleraar, verplaatste zich in haar leefwereld. Donutdag zet aan om thema’s zoals meertaligheid, feestdagen en Oost-Europese afkomst te bespreken.

Ook aandacht voor genderdiversiteit

Ook hebben we aandacht voor diverse seksuele oriëntaties en gezinsvormen in verhalen. Schrijver Alice Van de Geest en illustrator Dieter De Schutter creëerden het verhaal Mama doet gek, een verhaal over de mama van Amin die verliefd is op de mevrouw van de plantenwinkel. Alice woont en werkt in Amersfoort en is ook leerkracht. Dieter is freelance illustrator en maakt deel uit van de LGBTQ+ community. Het is een teder verhaal over verliefdheid. “Ik liet me inspireren door wat ik zelf doe wanneer ik verliefd ben: heel de tijd aan die persoon denken, vergeetachtig zijn, energiek rondlopen en het gevoel te willen delen met iedereen”, zegt Dieter De Schutter.

Droomkasteel van Niels Verbinnen & Evy Van Guyse is een fantasierijk en teder verhaal over een verlegen kind dat nieuwe vrienden maakt. Het is een genderbewust boek: Riff is geen jongen, geen meisje, maar gewoon een lief kind met twee papa’s. Droomkasteel is ook toegankelijk gemaakt via taalkaarten, vertelkaarten, audiodescriptie, gebarentaal en via speel- en leestips. Naar aanleiding van de uitgave van Droomkasteel publiceerde de Gezinsbond een artikel over het belang van diverse kinderboeken met Joke Van Leeuwen. Lees je mee?

Een ode aan alle grootmoeders

Het prentenboek Bij Babushka van Svetlana Romanova en Julie Van Hove is een ode aan alle grootmoeders. Het verhaal speelt zich af tijdens de voormalige Sovjet-Unie. De auteurs hebben een atypisch gezin uitgebeeld. Zo is de oma wit en kleinkind Sasha heeft een donkere huidskleur. En het is ook niet duidelijk of Sasha nu een jongen of meisje is. Dit wordt volledig in het midden gelaten.

Kinderboeken maken is het mooiste wat er is. Maar het is ook een belangrijk vak met verantwoordelijkheid, namelijk wat geef je een volgende generatie mee? En kunnen alle kinderen zich herkennen in de verhalen?” – Ingrid Tiggelovend, coördinator Studio Sesam